Lịch sử cá bảy màu
Derek Jordan - www.fancyguppies.co.uk
Cá bảy màu (guppy) được đặt tên theo tên của Reverend Robert John
Lechmere Guppy, nhà nghiên cứu động vật thân mềm, nhà địa chất và mục sư
sống ở Trinidad. Reverend John Guppy cũng là chủ tịch Hiệp hội Khoa học
Trinidad.
Vào năm 1866, Reverend John Guppy gửi đến Luân Đôn một giống cá nhỏ mà
ông thu thập từ những dòng suối ở Trinidad. Tiến sĩ Albert Karl Ludwig
Gotthilf Gunther (đúng, tên ông dài như vậy đó), nhà ngư loại học Anh -
Đức nổi tiếng làm việc ở Bảo tàng Anh đặt tên cá là
Giradinus guppyi để vinh danh Reverend Guppy. Chi Giradinus được đặt theo tên của nhà sinh vật học người Pháp Charles Girard.
Reverend Guppy được ghi nhận như là người đầu tiên phát hiện và mô tả cá
bảy màu hoang dã, tuy nhiên trên thực tế ông không phải là người đầu
tiên bởi vì một người Tây Ban Nha có tên De Filippi đã phát hiện cá này
trên đảo Barbados vào năm 1862, cho rằng đấy là một chi và loài mới và
đặt tên là
Lebistes poeciliodes (Lebistes có nghĩa là
“loại cá”). Trước De Filippi còn có một nhà thám hiểm người Đức và chỉ
vì sai sót hồ sơ mà cá “Guppy” (bảy màu) mới không được đặt tên là
“Gollmer”. Julius Gollmer, nhà sinh vật học nghiệp dư người Đức, đã phát
hiện cá bảy màu ở sông Guayre gần Caracas, Venezuela vào các năm 1857
và 1858. Ông gửi những cá thể được bảo quản trong lọ này đến Viện Hàn
lâm Khoa học Đế quốc Phổ ở Berlin. Các nhà ngư loại học đã không mấy ấn
tượng với loài cá này và viện bảo tàng chỉ trao cho Julius Gollmer một
phần thưởng nhỏ cùng vài lời khen ngợi và rồi đem cất những chai lọ đựng
mẫu vật vào kho.
Mọi việc không thay đổi mãi cho đến năm 1859, khi Wilhelm Karl Hartwig
Peters, trưởng ban ngư loại học viết báo cáo khoa học đầu tiên về nội
dung của những chiếc lọ này. Thật không may, chúng không được dán nhãn
và lưu trữ thích hợp khiến ông chỉ mô tả những cá thể cái như là một
loài mới có tên
Poecilia reticulata (phát âm là PEE-SIL'-EE-AH
REE-TIK-YOU-LAY-TA) và không thể mô tả bất kỳ cá thể đực nào. Từ
“Poecilia” có nghĩa là “loang lổ” (variegated) và từ “reticulata” ám chỉ
viền hoa văn (lacy pattern) được hình thành bởi các vảy xếp chồng lên
nhau trên thân cá bảy màu cái.
Sau năm 1866, những con cá đực gốc mà Julius Gollmer gửi về Berlin được tìm thấy và đặt tên là
Giradinus guppyi. Những con cá cái mà trước đó được gọi là Poecilia, buộc phải đổi theo tên của cá đực theo tập quán được áp dụng vào thời đó.
Cá bảy màu tiếp tục được gửi tới nhiều bảo tàng khác bởi các nhà sưu tầm
và nhận được không dưới 11 tên khoa học khác nhau. Chúng chẳng qua là
các biến thể bảy màu khác nhau chứ không phải là loài mới.
Tên khoa học của cá bảy màu đã trải qua một số điều chỉnh trong hơn 100 năm qua, tên sau cùng là
Poecilia reticulata (Rosen và Bailey, 1963). Rosen và Bailey đã chứng minh rằng tên khoa học chính xác là Poecilia reticulata, họ cũng gộp cả cá molly vào chi Poecilia. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể thấy cá bảy màu được mô tả dưới tên khoa học Lebistes reticulata trong một số tài liệu khoa học
Cá bảy màu thâm nhập vào thú chơi
Theo ghi nhận, những con bảy màu sống đầu tiên được đưa vào Châu Âu, cụ
thể là Đức vào tháng mười hai năm 1908, Carl Siggelkow nhập khẩu qua ngả
Hamburg.
Những đợt nhập khẩu đầu tiên này chứng tỏ khả năng sinh tồn của chúng
bất chấp điều kiện khắc nghiệt, bởi vì vào thời đó, mọi hàng hóa đến từ
những xứ nhiệt đới đều phải dỡ trên cảng và khử trùng bằng cách phun
Hydrogen cyanide (prussic acid) lên thùng hàng để ngăn ngừa dịch bệnh,
sốt vàng da và đốm, đậu mùa và dịch tả, không may việc này cũng làm chết
rất nhiều cá nhưng số sống sót vẫn đủ để lai tạo.
Người nuôi cá ở Đức quá ấn tượng về tốc độ sinh sản của cá bảy màu nên họ gọi chúng là cá triệu phú (Millionenfisch).
Cá bảy màu cũng được biết dưới tên cá truyền giáo (Missionary fish) bởi vì nó lôi kéo rất nhiều người đến với thú chơi.
Vào khoảng 1920, một câu lạc bộ cá cảnh ở Leipzig, Đức phát triển hệ
thống chấm điểm đầu tiên cho cá bảy màu, điểm số tối đa là 50, theo ghi
nhận câu lạc bộ tổ chức triển lãm cá bảy màu đầu tiên vào tháng 11 năm
1922.
Cá bảy màu cảnh (fancy) theo cách hiểu ngày nay được phổ biến rộng rãi
là bảy màu đuôi kiếm, dẫu xuất hiện ngoài tự nhiên nhưng cá song kiếm
(double swordtail) thì không, và được phân lập và phát triển vào khoảng
1928.
Triển lãm cá bảy màu quốc tế đầu tiên được tổ chức tại Đức vào năm 1954,
tại đây những con bảy màu đuôi voan (Veil Tail Guppy) đầu tiên được
trình làng trước công chúng và được lai tạo bởi Paul Hahnel. Triển lãm
đã thu hút hàng ngàn khách viếng thăm, cũng như lên sóng đài phát thanh
và truyền hình.
Nước Anh cũng có nhân vật tiên phong trong thế giới bảy màu cảnh là W.
G. Phillips, sinh năm 1883, ông là một trong những người chơi cá bảy màu
sớm nhất, ở tuổi 81 ông vẫn có 20 hồ nuôi và thỉnh thoảng chấm điểm cho
các cuộc triển lãm bảy màu.
Một trong những dòng cá mà ông trình làng là bảy màu đuôi thuổng (Coffer Tail Guppy).
Bảy màu đuôi thuổng được đặt tên như vậy vì nó giống với cái xẻng của
những thợ mỏ miền nam xứ Wales. Trong thời gian Thế chiến 2, ông bán
những con cá bảy màu dư cho một tiệm cá ở Luân Đôn. Vài tháng sau, ông
quay lại tiệm và phát hiện rằng không phải tất cả cá đều đã được bán
hết, và những con còn sót lại đã sinh sản. Trong các hồ, ông để ý thấy
một vài cá đực có hình dạng đuôi bất thường. Ông đem chúng về nhà và
nhiều năm sau đó, ông đã hoàn thiện dòng cá bảy màu đuôi thuổng như được
biết ngày nay.
George Phillips là bậc thầy cá bảy màu thực sự, ông cũng là bậc thầy
chạm khắc gỗ, trên thực tế ông đủ giỏi để trang trí rầm mũi của Du
thuyền Hoàng gia. Phillips cũng thiết kế Nhà trưng bày Wembley và
Crystal Palace.
Ông cũng là người xây dựng Tiêu chuẩn Đánh giá Bảy màu Anh, mà từ đó các tiêu chuẩn sau này đều dựa vào.
George Philips cũng phát triển và gửi ra nước ngoài dòng bảy màu English
Leopard hay English Lace (viền anh). Đó là nguồn gốc của tất cả cá bảy
màu da rắn (Snakeskin) ngày nay trên thế giới. Eduard Schmidt Focke cũng
phát triển cá Half Black từ dòng bảy màu này.
George Philips từng đoạt hơn 500 giải thường về cá bảy màu, và nhà của
ông ở Regal Way, Kenton là thánh đường đối với những người yêu chuộng cá
bảy màu. Ông không phải là người ưa giấu diếm, mà chia sẻ toàn bộ cá và
hiểu biết của mình, người chơi cá bảy màu ngày nay vô cùng biết ơn ông,
bởi vì sẽ không có các biến thể bảy màu như hiện tại nếu không có những
người tâm huyết như George Phillips.
Thú chơi cá bảy màu từng rất thịnh hành ở nước Anh, chúng ta có một
trong những hiệp hội bảy màu sớm nhất "The Guppy Breeders Society" (Hội
Lai tạo Bảy màu) hiện đã giải tán và "The Guppy Association Of Great
Britain" (Hiệp hội Bảy màu Anh) mà tiếc thay đã ngưng hoạt động từ những
năm 1980, cách nay hơn 20 năm.
Mục đích của bài viết này cũng như các bài viết khác của tôi trong tương
lai là đem lại niềm vui cho người chơi cá ở Anh, để phong trào chơi bảy
màu phát triển trở lại, ai mà biết được, không chừng có một “tiểu W. G.
Phillips” đang đọc chính bài này, tôi hy vọng là vậy
Derek Jordan - www.fancyguppies.co.uk
Cá bảy màu (guppy) được đặt tên theo tên của Reverend Robert John
Lechmere Guppy, nhà nghiên cứu động vật thân mềm, nhà địa chất và mục sư
sống ở Trinidad. Reverend John Guppy cũng là chủ tịch Hiệp hội Khoa học
Trinidad.
Vào năm 1866, Reverend John Guppy gửi đến Luân Đôn một giống cá nhỏ mà
ông thu thập từ những dòng suối ở Trinidad. Tiến sĩ Albert Karl Ludwig
Gotthilf Gunther (đúng, tên ông dài như vậy đó), nhà ngư loại học Anh -
Đức nổi tiếng làm việc ở Bảo tàng Anh đặt tên cá là
Giradinus guppyi để vinh danh Reverend Guppy. Chi Giradinus được đặt theo tên của nhà sinh vật học người Pháp Charles Girard.
Reverend Guppy được ghi nhận như là người đầu tiên phát hiện và mô tả cá
bảy màu hoang dã, tuy nhiên trên thực tế ông không phải là người đầu
tiên bởi vì một người Tây Ban Nha có tên De Filippi đã phát hiện cá này
trên đảo Barbados vào năm 1862, cho rằng đấy là một chi và loài mới và
đặt tên là
Lebistes poeciliodes (Lebistes có nghĩa là
“loại cá”). Trước De Filippi còn có một nhà thám hiểm người Đức và chỉ
vì sai sót hồ sơ mà cá “Guppy” (bảy màu) mới không được đặt tên là
“Gollmer”. Julius Gollmer, nhà sinh vật học nghiệp dư người Đức, đã phát
hiện cá bảy màu ở sông Guayre gần Caracas, Venezuela vào các năm 1857
và 1858. Ông gửi những cá thể được bảo quản trong lọ này đến Viện Hàn
lâm Khoa học Đế quốc Phổ ở Berlin. Các nhà ngư loại học đã không mấy ấn
tượng với loài cá này và viện bảo tàng chỉ trao cho Julius Gollmer một
phần thưởng nhỏ cùng vài lời khen ngợi và rồi đem cất những chai lọ đựng
mẫu vật vào kho.
Mọi việc không thay đổi mãi cho đến năm 1859, khi Wilhelm Karl Hartwig
Peters, trưởng ban ngư loại học viết báo cáo khoa học đầu tiên về nội
dung của những chiếc lọ này. Thật không may, chúng không được dán nhãn
và lưu trữ thích hợp khiến ông chỉ mô tả những cá thể cái như là một
loài mới có tên
Poecilia reticulata (phát âm là PEE-SIL'-EE-AH
REE-TIK-YOU-LAY-TA) và không thể mô tả bất kỳ cá thể đực nào. Từ
“Poecilia” có nghĩa là “loang lổ” (variegated) và từ “reticulata” ám chỉ
viền hoa văn (lacy pattern) được hình thành bởi các vảy xếp chồng lên
nhau trên thân cá bảy màu cái.
Sau năm 1866, những con cá đực gốc mà Julius Gollmer gửi về Berlin được tìm thấy và đặt tên là
Giradinus guppyi. Những con cá cái mà trước đó được gọi là Poecilia, buộc phải đổi theo tên của cá đực theo tập quán được áp dụng vào thời đó.
Cá bảy màu tiếp tục được gửi tới nhiều bảo tàng khác bởi các nhà sưu tầm
và nhận được không dưới 11 tên khoa học khác nhau. Chúng chẳng qua là
các biến thể bảy màu khác nhau chứ không phải là loài mới.
Tên khoa học của cá bảy màu đã trải qua một số điều chỉnh trong hơn 100 năm qua, tên sau cùng là
Poecilia reticulata (Rosen và Bailey, 1963). Rosen và Bailey đã chứng minh rằng tên khoa học chính xác là Poecilia reticulata, họ cũng gộp cả cá molly vào chi Poecilia. Tuy nhiên, bạn vẫn có thể thấy cá bảy màu được mô tả dưới tên khoa học Lebistes reticulata trong một số tài liệu khoa học
Cá bảy màu thâm nhập vào thú chơi
Theo ghi nhận, những con bảy màu sống đầu tiên được đưa vào Châu Âu, cụ
thể là Đức vào tháng mười hai năm 1908, Carl Siggelkow nhập khẩu qua ngả
Hamburg.
Những đợt nhập khẩu đầu tiên này chứng tỏ khả năng sinh tồn của chúng
bất chấp điều kiện khắc nghiệt, bởi vì vào thời đó, mọi hàng hóa đến từ
những xứ nhiệt đới đều phải dỡ trên cảng và khử trùng bằng cách phun
Hydrogen cyanide (prussic acid) lên thùng hàng để ngăn ngừa dịch bệnh,
sốt vàng da và đốm, đậu mùa và dịch tả, không may việc này cũng làm chết
rất nhiều cá nhưng số sống sót vẫn đủ để lai tạo.
Người nuôi cá ở Đức quá ấn tượng về tốc độ sinh sản của cá bảy màu nên họ gọi chúng là cá triệu phú (Millionenfisch).
Cá bảy màu cũng được biết dưới tên cá truyền giáo (Missionary fish) bởi vì nó lôi kéo rất nhiều người đến với thú chơi.
Vào khoảng 1920, một câu lạc bộ cá cảnh ở Leipzig, Đức phát triển hệ
thống chấm điểm đầu tiên cho cá bảy màu, điểm số tối đa là 50, theo ghi
nhận câu lạc bộ tổ chức triển lãm cá bảy màu đầu tiên vào tháng 11 năm
1922.
Cá bảy màu cảnh (fancy) theo cách hiểu ngày nay được phổ biến rộng rãi
là bảy màu đuôi kiếm, dẫu xuất hiện ngoài tự nhiên nhưng cá song kiếm
(double swordtail) thì không, và được phân lập và phát triển vào khoảng
1928.
Triển lãm cá bảy màu quốc tế đầu tiên được tổ chức tại Đức vào năm 1954,
tại đây những con bảy màu đuôi voan (Veil Tail Guppy) đầu tiên được
trình làng trước công chúng và được lai tạo bởi Paul Hahnel. Triển lãm
đã thu hút hàng ngàn khách viếng thăm, cũng như lên sóng đài phát thanh
và truyền hình.
Nước Anh cũng có nhân vật tiên phong trong thế giới bảy màu cảnh là W.
G. Phillips, sinh năm 1883, ông là một trong những người chơi cá bảy màu
sớm nhất, ở tuổi 81 ông vẫn có 20 hồ nuôi và thỉnh thoảng chấm điểm cho
các cuộc triển lãm bảy màu.
Một trong những dòng cá mà ông trình làng là bảy màu đuôi thuổng (Coffer Tail Guppy).
Bảy màu đuôi thuổng được đặt tên như vậy vì nó giống với cái xẻng của
những thợ mỏ miền nam xứ Wales. Trong thời gian Thế chiến 2, ông bán
những con cá bảy màu dư cho một tiệm cá ở Luân Đôn. Vài tháng sau, ông
quay lại tiệm và phát hiện rằng không phải tất cả cá đều đã được bán
hết, và những con còn sót lại đã sinh sản. Trong các hồ, ông để ý thấy
một vài cá đực có hình dạng đuôi bất thường. Ông đem chúng về nhà và
nhiều năm sau đó, ông đã hoàn thiện dòng cá bảy màu đuôi thuổng như được
biết ngày nay.
George Phillips là bậc thầy cá bảy màu thực sự, ông cũng là bậc thầy
chạm khắc gỗ, trên thực tế ông đủ giỏi để trang trí rầm mũi của Du
thuyền Hoàng gia. Phillips cũng thiết kế Nhà trưng bày Wembley và
Crystal Palace.
Ông cũng là người xây dựng Tiêu chuẩn Đánh giá Bảy màu Anh, mà từ đó các tiêu chuẩn sau này đều dựa vào.
George Philips cũng phát triển và gửi ra nước ngoài dòng bảy màu English
Leopard hay English Lace (viền anh). Đó là nguồn gốc của tất cả cá bảy
màu da rắn (Snakeskin) ngày nay trên thế giới. Eduard Schmidt Focke cũng
phát triển cá Half Black từ dòng bảy màu này.
George Philips từng đoạt hơn 500 giải thường về cá bảy màu, và nhà của
ông ở Regal Way, Kenton là thánh đường đối với những người yêu chuộng cá
bảy màu. Ông không phải là người ưa giấu diếm, mà chia sẻ toàn bộ cá và
hiểu biết của mình, người chơi cá bảy màu ngày nay vô cùng biết ơn ông,
bởi vì sẽ không có các biến thể bảy màu như hiện tại nếu không có những
người tâm huyết như George Phillips.
Thú chơi cá bảy màu từng rất thịnh hành ở nước Anh, chúng ta có một
trong những hiệp hội bảy màu sớm nhất "The Guppy Breeders Society" (Hội
Lai tạo Bảy màu) hiện đã giải tán và "The Guppy Association Of Great
Britain" (Hiệp hội Bảy màu Anh) mà tiếc thay đã ngưng hoạt động từ những
năm 1980, cách nay hơn 20 năm.
Mục đích của bài viết này cũng như các bài viết khác của tôi trong tương
lai là đem lại niềm vui cho người chơi cá ở Anh, để phong trào chơi bảy
màu phát triển trở lại, ai mà biết được, không chừng có một “tiểu W. G.
Phillips” đang đọc chính bài này, tôi hy vọng là vậy
Your profile 
Social
Private messages
Other